08.05.2008 15:02
24-26 апрельыште Башкортостан Республикысе Нефтекамск олаште Российысе финн-угор журналист-влак ассоциаций секретариатын семинарже эртен. Тушко ты гана марий да удмурт йылме дене лектын шогышо газетлаште пашам ыштыше журналист-влакым ўжмє. Марий Эл гыч семинарыш тўвыра, печать да национальность паша шотышто министрын икымше алмаштышыже, Печать да массовый коммуникаций управлений вуйлатыше В.А.Маркин, РАФУЖ президент, «Марий Эл» газетын тўн редакторжо А.С. Абдулов да мый, «Кугарня» газетын тўн редакторжо, РАФУЖ секретариатын членже, миенна. Тыгак тушто «Чолман», «Дружба», «Калтаса ўжара» да моло газетын тўн редакторышт, пашаенышт участвоватленыт.
РАФУЖ секретариатын заседанийжым «Чолман» газетын тўн редакторжо И.И.Губаев почо. Саде мероприятийым эртарен колтымо йодышым ты гана шке ўмбакше лач тудо налын ыле, сандене оза семын семинарым почаш да семинарым вўдаш правам верысе марла газетын вуйлатышыжлан пуымо. Игорь Иванович чылаштым регион-влак кокласе тиде семинарым почмо дене саламлымеке, Нефтекамскыште газетым луктын шогымо шотышто ситуаций дене палдарыш. А вара мутым Башкортостан Правительство пеленсе Печать управлений вуйлатышын алмаштышыже Ф.Ш.Кудакаев нале. Тудо семинарыш погынышо-влакым Башкортостаныште газет-влакым савыктыме годым лектын шогышо йодыш-влак нерген каласкалыш, тыгак нуным решатлыме шотышто шке шинчаончалтышыж дене палдарыш. Каласаш кўлеш, саде семинарыш погынышо кажне журналистым газет подписка йодыш тургыжландара. Вет газетым калык лудмым чарна гын, редакций-влак изи огыл нелылыкыш логалыт. А Россий почта да тудын филиалже-влак подпискым ыштыме акым тутыш кугемден толыт. Рашемдымашым пурташ кўлеш, шонем: подписка ак кок ужаш гыч шога. Иктыжым газет редакций-влак палемдат, весыжым – почта. Мо онайже, редакций-влак, финанс шотышто илышышт куштылго огыл гынат, шке ужашыштым кугемдаш огыт вашке. А почта тутыш нєлтен толеш. Тыге газет ден журнал ак кажне ийын кушкеш. Мом ыштыман? Тиде йодыш дене ўмаште Россий журналист ушем Дмитрий Медведев декат лектын ыле. Тудо тунам саде йодышым шымлен лекташ да газет редакций-влакын йодмыштым шукташ кўштен. Но жап эртыш, а садак нимогай вашталтыш уке.
Ф.Ш.Кудакаевын мутшо почеш, эше шукерте огыл Пошкырт кундемыште газет ден журнал-влаклан подпискым ыштыме шотышто йодышым ворандараш президент Муртаза Рахимов могырым полыш шижалтеш. Тудо ола ден район администраций вуйлатыше-влаклан тиде йодышым эре шинча ончылно кучаш да подпискым ышташ йєным ышташ кўштен шога. Тидланже лўмынак Правительство пунчалым луктеш. Мутлан, шукерте огыл 2008 ийын кокымшо пелыштыже подпискым эртарен колтымо нерген пунчалым лукмо. Тудын почеш кажне ола да район администраций вуйлатыше-влак саде пунчал негызеш шке кундемыштышт тыгаяк документым луктыт. Тудын дене келшышын, кажне учрежденийыште газет ден журнал-влаклан подпискым ыштыме шотышто план пуалтеш. Кє ок шукто гын, вуйлатыше дек ўжыктат да шокшым пуат. Чын, кызыт ынде кўшташ ок лий. Сандене темлаш веле кодеш. Туге гынат Пошкырт кундемыште тидын шотышто паша удан огыл кая. Мо-гынат газет редакций пашаен-влакын вуйышт подписка шотышто ок коршто.
Тиде семинарыштак журналист-влакын мастарлыкыштым шуарыме шот дене тўрлє регионысо редакцийлаште пашам ыштыше журналист-влаклан вашла чўчкыдынрак кошташ тўналаш ойым пидме. Тыге, мутлан, марий журналист ончылгоч кутырен келшыме почеш Башкортостанысе иктаж-могай газет але журнал редакцийыш мия да арня наре тушто ила, пашам ышта. Тыгодымак тусо журналист Марий Элыш толеш. Такшым тыгай опыт кызытат уло. Но тудо, тўн шотышто, Коми ден Удмурт республикыласе газет-влак коклаште веле шарлен. Ынде саде толкыныш Пошкырт кундемат ушнаш сєрен. Тыгак семинарыште редакцийлан ешартыш оксам ыштен налме шотышто у йєным канашыме.
Ф.Ш.Кудакаев почеш погынышо-влак ончылно РАФУЖ-ын президентше, «Марий Эл» газетын тўн редакторжо А.С.Абдулов выступатлен. Тудо саде журналист организацийын шуктен толмо пашаже да финн-угор йылме-влак дене лектын шогышо массовый информаций средство-влакым вияндымаште рольжо нерген радамлын каласкален пуэн. Палемдаш кўлеш, РАФУЖ моткоч кугу пашам эртарен шога. Российын тўрлє кундемыштыже илыше финн-угор журналист-влакым иктыш чумыраш, мемнан ончылно шогышо йодыш-влакым тўшка вий дене канашаш да ворандараш йєным ыштен шога. Тидланже семинар ден фестиваль-влакым, мастарлыкым шуарыме шотышто моло кўлешан мероприятийым эртара. Тений РАФУЖ-ын кугу мероприятийже-влакым август ден сентябрьыште Сыктывкар ден Ижевскыште эртараш палемдыме.
А.С.Абдуловын кугу докладше деч вара секретариатын членже-влак массовый информаций средство-влакым вияндымаште регион ден наций-влак кокласе вашкылын рольжо нерген мутланеныт. Тыгак вашла шке паша опытышт дене палдареныт. Мутлан, Удмуртийыште национальный газет ден журнал-влаклан подпискым эртарымаште Удмурт тўвыра рўдер изи огыл полышым пуэн шога. Калык шуко погынымо годым удмурт газет ден журнал-влак нерген каласкалат, саде изданий-влакым шаркалат. Районлашке калык йўла дене кылдалтше мероприятийым эртараш лектын коштмышт годым эреак пеленышт редакций пашаен-влакым ўжыт. Тидыже рўдерланат, редакцийланат пайдале. Тыгак удмурт газет пашаен-влак Эстоний дене пенгыде кылым кучат. Нунышт книгам савыкташ одо коллегына-влаклан окса дене полшат.
Чыла тиде мутланымаш журналист-влаклан моткочак кўлешан. Вет вес кундемлашке лектын коштде, моло вере кучылталтше паша опытым палыде, мастарлыкым шуарыме, редакций-влакым экономически вияндыме шотышто у йєн-влакым палыде, ик газетат виянын огеш керт.
Пленарный заседаний деч вара удмурт ден марий журналист-влак кок секцийлан шелалтыныт да шочмо йылмыштышт, орфографийыштышт, редакцийыштышт лектын шогышо йодыш-влакым канашеныт, тўшкан погынен, у паша йєным кычалыныт. Тыгай мутланымашат пеш пайдале лийын. Марий газетлаште тыршыше журналист-влак, мутлан, Марий Эл Правительство пеленсе йылме шотышто комиссийыш ўжмаш дене лекташ ойым пидыныт. Тушто у марий мут-влакым массовый информаций средствылашке иканаште огыл, а эркын, 5-10 ий жапыште, пурташ кўлмє нерген темленыт. Тыгодым могай у мутшо калыкыште аралалт кодеш, тудыжым варажым єрмалгыде СМИ-ште кучылташ тўналаш лиеш. Уке гын кызыт марий яллашке мийыме годым южгунамже тыгай єпке шомакымат колаш логалеш: «Марий газетше-влакым ынде мутер дене веле лудман ала-мо. Южо мутшым йєршеш умылаш ок лий». Но ме эше пеш шагал у шомакым редакцийлаште кучылтына. Чын, йылмым уэмден толман. Но тидым ик кечыште але тылзыште огыл, а эркын ыштыман. Тек калык у мут-влак деке иканаште огыл, а икшырымын тунем шога.
Семинарын участникше-влак калык денат вашлийыныт. Ондак Краснокам районыш мийыме.
Журналист, йоча писатель, мер пашаен, Марий кундемыште юнкор толкыным виянден колтымаште кугу надырым пыштыше, «Ямде лий!» газет ден «Пионер йўк» («Кече») йоча журналыште кужу жап тўн редакторлан тыршыше Алеко Юзыкайн ден Марий Элын калык писательже Александр Юзыкайнын шочмо Чормак ялыштышт лийме. Шўгар воктекышт мийме да нуным порын шарналтыме. Тыгак Янаул районысо Шудек ден Тумна ялласе школлаш пурымо. Тушто мемнам порын вашлийыныт. Шке пашашт нерген каласкаленыт. Онай концертым ончыктеныт. Шижалте, тусо калыкын кумылжо пеш поро, унам вашлийын моштат. Поснак Тумна ялысе школ директор Виталий Владимирович Ильиным порын палемдыме шуэш. Варажым тудо ялыштак марий просветитель В.М.Васильевын пєрт-музейыштыже лийме. Пошкырт кундемым сайын палыдыме енлан, мылам, мутлан, чыла тидыже моткоч пайдале ыле.
Тыгак Калтаса районыш миен коштмо. Тушто верысе администраций вуйлатыше А.Косолапов секретариат член-влакым порын вашлие. Тусо музейыш, библиотекыш пурышна. Пашашт дене палыме лийна. Тылеч посна В.А. Акиевын вуйлатыме «Калтаса ўжара» газет редакцийышкат ончална. Тушто паша опытыштым аклаш йєн лекте. Каласаш кўлеш, саде редакцийыште рушла да марла газетым лукмо деч посна тўрлє бланкым, книгам савыктат. Тенийысе саманлан келыштаралтын, кертмышт семын оксам ыштен налаш сайын тунем шуыныт. Нуным мокталташ веле кодеш. Икманаш, Калтасаште канаш йєнлє пеш сай программым ямдыленыт ыле.
Иктешлен каласаш гын, теве мом палемдаш кўлеш. Тыгай семинар-влак национальный массовый информаций средствылам вияндымаште моткоч пайдале улыт, мастарлыкым шуарымаште кугу надырым пыштен шогат. Тидым шотыш налын, РАФУЖ-ын пашажым кумдандаш ойым пидме.
Автор:
Александр Петров
Источник:
Газета "Кугарня" (Республика Марий Эл) № 18, от 2 мая 2008 года
